بازنگری در حل مسئله شر بر اساس مبانی حکمت متعالیه

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه تهران

2 استاد حوزه علمیه

چکیده

ملاصدرا پاسخ‌های متعددی به مسئله شر داده است. او خیر را امری وجودی و شر را عدمی دانسته، اما دو تعریف از خیر و شر ارائه کرده است. در مقاله حاضر پس از بررسی رابطه شر با عدم، هیولی و ماهیت، سخنان به ظاهر متناقض صدرا در این رابطه تبیین شده و نظر نهایی صدرا به عنوان تساوق شر با عدم معرفی گردید. از سوی دیگر طبق تشکیک در حقیقت واحده اصیل وجود و اتحاد ماده و صورت، و نیز مسئله امکان حرکت در مجردات که از لوازم مبانی حکمت متعالیه صدرا محسوب می‌شود، مرز مادی و مجرد برداشته شده و لذا احتمالات پنج‎گانه عالم که توسط ارسطو در حل مسئله شر مطرح شده بوده به سه احتمال کاهش یافت، و موجب بازگشت شر طبیعی به شر متافیزیکی شد. با بررسی شرور اخلاقی نیز در نهایت به این نتیجه رسیدیم که بازگشت همه شرور به شر متافیزیکی بوده، و محوری‌ترین پاسخ به مسئله شر بر اساس مبانی حکمت متعالیه، عدمی بودن شر است. همچنین نگاه کلی صدرا به عالم به عنوان یک واحد شخصی، افضل بودن عالم و نظام حاکم بر آن را از طریق علت فاعلی و غایی عالَم به اثبات رسانده و شر موجود در آن را به فقر وجودی عالم نسبت داد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Reconsider the solution of the problem of evil based on the principles of Hekmat Motaalie

نویسندگان [English]

  • Khadijeh Sepehri 1
  • ali rabbani 2
1 دانشجوی دکتری دانشگاه تهران
2 استاد حوزه علمیه
چکیده [English]

Mulla Sadra has given several answers to the problem of evil. He considered good as an existential thing and evil as non-existent, but offered two definitions of good and evil. In the present article, after examining the relationship between evil and non-existence, and the prime matter and entity, Sadra's seemingly contradictory statements in this regard were explained and Sadra's final opinion was introduced as the equating of evil with non-existence. On the other hand, according to the doubt in the unique reality and in the fundamentality of existence and in the union of the matter and form, as well as the question of the possibility of movement in abstractions, which is one of the essential principles of Sadra's Hekmat Motaalie, the material and abstract boundaries have been removed and the five probabilities of the universe posed by Aristotle in solving the problem of evil were reduced to three probabilities and caused the return of natural evil to metaphysical evil. Examining the moral evil, we finally came to the conclusion that the return of all evil to metaphysical evil, and the most central answer to the problem of evil based on the principles of Hekmat Motaalie is the non-existence of evil. Also, Sadra's general view of the world as a personal unit proved the superiority of the world and the system that governs it through the efficient and ultimate cause of the world, and attributed the evil in it to the existential need of the world.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Evil
  • non-existence
  • entity
  • prime matter
  • better world
  • metaphysical evil

مراجع

  1. تبارصفر، صفدر، 1384ش، «مسئله شر»، ماهنامه معرفت، س14، ش88، ص 89- 100.
  2. حسینی شاهرودی، سیدمرتضی؛ دارابی، کوکب، 1395ش، «پاسخ‌های فلسفی ملاصدرا و آگوستین به مسئله شر»، فصلنامه الهیات تطبیقی، س7، ش 15، ص 1- 14.
  3. خدری، غلامحسین، 1393ش، «تحلیل مسئله شر ادراکی از منظر ملاصدرا»، دو فصلنامه حکمت صدرایی، س2، ش2، ص 35- 46.
  4. رضایی، مرتضی؛ عبودیت، عبدالرسول، 1388ش، «چگونگی ترکیب ماده و وصورت از نگاه صدرالمتألهین»، فصلنامه معرفت فلسفی، س 7، ش1، ص 11- 35.
  5. شه‌گلی، احمد، 1391ش، «ملاک تمایز مادی و مجرد؛ چالش‌ها و رهیافت‎ها»، فصلنامه معارف عقلی، س7، ش22، ص 111- 146.
  6. صدرالمتألهین، صدر الدین محمد، 1360ش، الشواهد الربوبیة فى المناهج السلوکیة، تصحیح: سید جلال الدین آشتیانی، مشهد، المرکز الجامعى للنشر.
  7. -----------، 1363ش، المشاعر، تهران، کتابخانه طهوری.
  8. -----------، 1387ش، سه رسائل فلسفی، تصحیح: سید جلال الدین آشتیانی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
  9. -----------، 1981م، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، بیروت، دار احیاء التراث.
  10. طباطبایی، سید محمدحسین، بی‌تا، توحید علمی و عینى در مکاتیب حکمی و عرفانی، مشهد، علامه طباطبایی.
  11. عبودیت، عبدالرسول، 1394ش، درآمدی به نظام حکمت صدرایی، ج 1، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‎ها؛ قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;.
  12. فتح طاهری، علی، 1389ش، «بررسی مسئله شر در اندیشه لایب نیتس»، فصلنامه پژوهش‎های فلسفی، س53، ش216، ص 105- 129.
  13. فروغی، محمد؛ وکیلی، هادی؛ قاسمی، اعظم، 1396ش، «بازتعریف مادی و مجرد با استفاده از منطق فازی»، دو فصلنامه منطق‌پژوهی، س8، ش1، ص 87- 108.

کامرانی، سمیه؛ سعیدی مهر، محمد؛ ذهبی، سیدعباس، 1392ش، «امکان حرکت در مجردات از منظر ملاصدرا»، فصلنامه ذهن، س 14، ش 56، ص 5- 29.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار