اجتهاد کلامی در منابع وحیانی

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

استاد در خارج کلام حوزه علمیه قم

چکیده

اجتهاد در علم کلام با اجتهاد در علم فقه و سایر علوم دینی و بشری، تفاوت ماهوی ندارد. حقیقت اجتهاد کلامی در معنای فنّی و مصطلح اجتهاد، عبارت است از توانمندی بر استنباط و اثبات عقاید دینی و دفاع از آنها با بهره‎گیری از منابع و ادله عقلی و نقلی. این معنای اجتهاد کلامی واجب کفایی است، اما معنای ساده آن که عبارت است از تفکر عقلی ساده درباره اصول اعتقادات دینی که در توان عموم مکلفان است، واجب عینی است. موضوع بحث در این پژوهه، معنای فنی و اصطلاحی اجتهاد کلامی است که پس از بیان حقیقت و حکم شرعی آن، با بهره‏گیری از روش نقلی – تحلیلی، کارکردهای آن در منابع وحیانی و نمونه‎هایی از استنباط‎های کلامی بر اساس قواعد اصولی تبیین شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Theological ijtihad in revelatory sources

نویسنده [English]

  • ali Rabbani Golpayegani
استاد در خارج کلام حوزه علمیه قم
چکیده [English]

Ijtihad in theology is not fundamentally different from ijtihad in jurisprudence and other religious and human sciences. The truth of theological ijtihad in the technical and terminal sense of ijtihad is the ability to deduce and prove religious beliefs and defend them using sources and rational and narrative arguments. This meaning of theological ijtihad is the sufficient duty, but its simple meaning, that is, simple rational thinking about the principles of religious beliefs that are within the power of the general public, is objectively obligatory. The subject of discussion in this study is the technical and idiomatic meaning of theological ijtihad, which after stating the truth and its religious ruling, using the narrative-analytical method, its functions of verbal ijtihad in revelatory sources and examples of verbal inferences are explained based on principled rules.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ijtihad
  • Theological Ijtihad
  • Religious Beliefs
  • Revelation Sources
  • Principled Rules

مراجع

  1. ابراهیم مصطفی و دیگران، (بی‏تا)، المعجم الوسیط، استانبول، المکتبة الإسلامیة.
  2. ابن فارس، احمد، (1418)، معجم المقاییس فی اللغة، بیروت، دار الفکر.
  3. اصفهانی، محمود بن عبدالرحمن، (1424)، بیان المختصر؛ شرح مختصر ابن حاجب فی اصول الفقه، بیروت، دار السلام.
  4. الیاده، میرچا، (1375)، دین پژوهی (مجموعه مقالات)، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  5. امام خمینی، سید روح الله، (1378)، شرح چهل حدیث، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  6. امام خمینی، سید روح الله، (1384)، تفسیر قرآن مجید (برگرفته از آثار)، تهران، چاپ و نشر عروج.
  7. بحرانی، سید هاشم، (بی‎تا)، البرهان فی التفسیر القرآن، بی‏جا، نور الهدای.
  8. بحرانی، سیدهاشم، (1422)، غایة المرام و حجة ‌الخصام، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی.
  9. بخاری، عبدالعزیز بن احمد، (1394)، کشف الاسرار فی شرح البزودی، بیروت، دار الکتاب العربی.
  10. تفتازانی، سعدالدین، (1364)، شرح العقائد النسفیة، بی‎جا، مطبعة موسوی محمد عارف.
  11. تفتازانی، سعدالدین، (1409)، شرح المقاصد، قم، منشورات الشریف الرضی.
  12. جمعی از نویسندگان، (1370)، خدا در فلسفه (برهان‏های فلسفی اثبات باری)، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  13. حرّ عاملی، محمد بن الحسن، (1398)، وسایل الشیعة، تهران، المکتبة الإسلامیة.
  14. رازی، فخرالدین، (بی‎تا)، مفاتیح الغیب، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
  15. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (بی‎تا)، المفردات فی غریب القرآن، تهران، المکتبة المرتضویة.
  16. ربانی گلپایگانی، علی، (1386)، امامت در بینش اسلامی، قم، بوستان کتاب.
  17. ربانی گلپایگانی، علی، (1392 الف)، ایضاح المراد، قم، انتشارات رائد.
  18. ربانی گلپایگانی، علی، (1392 ب)، عقل و دین، قم، انتشارات رائد.
  19. ربانی گلپایگانی، علی، (1396 الف)، امامت اهل بیت( از دیدگاه قرآن و روایات، قم، انتشارات رائد.
  20. ربانی گلپایگانی، علی، (1396 ب)، ایضاح الحکمة، قم، انتشارات رائد.
  21. ربانی گلپایگانی، علی، (1396 ج)، براهین و نصوص امامت، قم، انتشارات رائد.
  22. زمخشری، محمود بن عمر، (1407)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل‏، تحقیق: مصطفی حسین احمد، بیروت، دار الکتاب العربی.
  23. سبزواری، ملاهادی، (1362)، اسرار الحکم، تهران، المکتبة الإسلامیة.
  24. سبزواری، ملاهادی، (1367)، شرح المنظومة، تهران، انتشارات علمیة اسلامیة.
  25. سهروردی، شهاب الدین، (1380)، حکمة‌ الاشراق در مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج 2، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  26. سیوری، مقداد بن عبدالله (فاضل مقداد)، (1405)، ارشاد الطالبین فی شرح نهج المسترشدین، قم، مکتبة آیة الله المرعشی.
  27. شافعی، محمد بن طلحه، (1419)، مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول، بیروت، مؤسسة البلاغ.
  28. شهید ثانی، زین الدین بن علی عاملی، (1409)، حقایق الایمان، قم، مکتبة آیة الله المرعشی.
  29. شیخ صدوق، محمد بن علی بن الحسین، (بی‎تا)، التوحید، بیروت، دار المعرفة.
  30. طباطبایی، سید محمد حسین – مطهری، مرتضی، (1350)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، قم، دار العلم.
  31. طباطبایی، سید محمد حسین، (1393)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی.
  32. طبرسی، فضل بن حسن، (1379)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
  33. عبده، محمد – رشید رضا، (بی‎تا)، تفسیر المنار، بیروت، دار المعرفة.
  34. علامه حلی، حسن بن یوسف، (1419 الف)، کشف المراد، قم، مؤسسة النشر الإسلامی.
  35. علامه حلی، حسن بن یوسف، (1419 ب)، نهایة المرام، فی علم الکلام، قم، مؤسسة الإمام الصادق%.
  36. فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، (1432)، معجم القاموس المحیط، بیروت، دار المعرفة.
  37. کلینی، محمد ین یعقوب، (1388)، اصول کافی، تهران، المکتبة الإسلامیة.
  38. مجلسی، محمد باقر، (1370)، مرآة العقول، تهران، دارالکتب الإسلامیة.
  39. محقق حلّی، جعفر بن حسن، (1403)، معارج الاصول، قم، مؤسسة آل البیت(.
  40. ملاصدرا، محمد بن ابراهیم، (بی‎تا)، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة، قم، مکتبة المصطفوی.
  41. مولوی، جلال الدین، (1363)، مثتوی معنوی، تهران، انتشارات امیر کبیر.
  42. میلانی، سید علی، (1423)، نفحات الازهار، تهران، المکتبة الإسلامیة.

 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار