روش‌شناسی پاسخ‌گویی به شبهات با استفاده از مؤلفه‌های عقلی در سیره امام صادق(ع)

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دبیر مرکز شبهه پژوهی دانشگاه علوم اسلامی رضوی. مربی دروس فقه و اصول

2 استادیار دانشگاه آزاد

3 مدیر گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه غلوم اسلامی رضوی

چکیده

‏ اثربخشی در پاسخگویی به شبهات، نیازمند کاربست مؤلفه‌های گوناگون رفتاری، روشی و شناختی است. در سپهر مؤلفه‌های شناختی، دو عنصر عقل و نقل، نقش آفرین هستند. بهره از عقل در دو حوزه رویکردها و گزینش مواد اولیه پاسخ‌ها قابل ارزیابی است. امام صادق% به عنوان یکی از هدایتگران توحیدی بشر با شناخت دقیق مغالطات و گره‌های ذهنی شبهه‌گران و حیرت‌زدگان، پاسخ‌های متناسب با آنها را فراهم می‌آورد. این مغالطات گاهی در اَشکال غیر منطقی رخ می‌نمود و با روش نادرست استدلال بیان می‌شد. گاهی نیز از یک پیش فرض نادرست بر می‌آمد. در پاره‌ای موارد نیز با گسست یکی از مواد استدلال همراه بود. پاسخ‌گویی به هر یک از این موارد، نیازمند کاربست مؤلفه‌ها و روشی‌هایی است که به خوبی در پاسخ‌های امام ششم% هویدا هستند. مهمترین این روش‌ها در هفت رده قابل افراز است: شناخت خاستگاه‌ها و انگیزه‌ها، کشف انواع مغالطات موجود در گزاره‌های حاوی شبهه، نفی حصرگرایی شناختی، بهره از گونه‌های برهان، محسوس سازی معقولات، آگاهی دادن به لوازم شبهه، و بهره‌گیری از دانش‌های تجربی.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Methodology of answering doubts using rational components by looking at the method of Imam Sadegh (Peace be upon him)

نویسندگان [English]

  • alborz mohaghegh garfami 1
  • zeynol-abedin ghorbani 2
  • mohammad mirzaee 3
1 razavi
2 rasht
3 razavi
چکیده [English]

Effectiveness in responding to suspicions requires the use of various behavioral, methodological, and cognitive components. In the sphere of cognitive components, the two elements of intellect and narration play a role. The use of reason can be evaluated in two areas: approaches and selection of raw materials for answers. Imam Sadegh (AS) by providing accurate knowledge of the fallacies and mental nodes of the skeptics and bewildered, provides appropriate answers to them. These fallacies sometimes occurred in irrational forms and were expressed in the wrong way of reasoning. Sometimes it came from a false premise. In some cases, it was accompanied by the rupture of one of the arguments in the images. Answering each of these cases requires the use of components and methods that are well evident in the answers of the sixth Imam (AS). The most important of these methods can be divided into seven categories: recognizing the origins and motives, discovering the types of fallacies in doubtful propositions, denying cognitive exclusivism, benefiting from types of argument, sensitizing the senses, informing the tools of doubt, and using empirical knowledge.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Doubt
  • Accountability
  • Scientific Methodology
  • Imam Sadegh (AS)
  • Reason
  • Hadith
  1. قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی.
  2. ابن بابویه، محمد بن على،1398ق، التوحید، ایران، قم، اول، دارالکتب الاسلامیه.
  3. ابن بابویه، محمد بن على،1362ش، الخصال، قم، اول، جامعه مدرسین.
  4. ابن بابویه، محمد بن على، علل الشرائع، قم، اول، کتاب فروشی داوری، 1385ق.
  5. ابن بابویه، محمد بن على، کمال الدین و تمام النعمه، تهران، دوم، اسلامیه، 1395ق.
  6. ابن حیون، نعمان بن محمد مغربى، 1385ق، دعائم الإسلام، قم، دوم، مؤسسه آل البیت(.
  7. ابن طقطقی، محمد بن علی، 1367، ‍تاریخ فخری در آداب مملکت داری و دولتهای اسلامی، ترجمه محمد وحید گلپایگانی، تهران، علمی و فرهنگی.
  8. ابن فارس، احمد، 1404ق، معجم مقاییس اللغه، قم، مکتب الأعلام الاسلامی.
  9. احمدی میانجی، علی،1426ق، مکاتیب الائمه، قم، دارالحدیث.
  10. انوری، حسن، 1381، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، سخن.
  11. بحرانى، سید هاشم بن سلیمان، 1374ش، البرهان فی تفسیر القرآن، قم، اول، موسسه البعثه.
  12. بحرانى، میثم بن علی، 1406ق، قواعد المرام فی علم الکلام، قم، دوم، مکتبه آیه الله مرعشی نجفی.
  13. برقى، احمد بن محمد بن خالد،1371ق، المحاسن، قم، دوم، دار الکتب الاسلامیه.
  14. برنجکار، رضا،1398، روش‌شناسی علم کلام، تهران، سمت، دوم.
  15. جصاص، احمد بن على،1405ق، احکام القرآن (جصاص)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
  16. حّرانى، حسن بن على،1404ق، تحف العقول، قم، دوم، جامعه مدرسین.
  17. حر عاملى، محمد بن حسن، 1418 ق، الفصول المهمة فی أصول الأئمه، قم، اول، موسسه معارف اسلامی امام رضا%.
  18. حر عاملی، محمد بن حسن،1409ق، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم، آل البیت(.
  19. حکیم، محمد تقی، 1979م، الاصول العامه للفقه المقارن، قم، دوم،آل البیت(.
  20. حلّی، حسن بن یوسف، 1411ق، رجال العلامه الحلّی، نجف اشرف، دار الذخائر.
  21. دهخدا، علی اکبر، 1373ش، لغت نامه، تهران، دانشگاه تهران.
  22. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، 1412ق، مفردات الالفاظ القرآن، بیروت، دارالقلم.
  23. زمزمی، یحیی، 1414ق، الحوار آدابه و ضوابطه فی ضوء الکتاب و السنه، مکه، دارالتربیه والتراث.
  24. سبحانی تبریزی، جعفر، 1423ق، تهذیب الاصول، تقریر دروس امام خمینی)، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی).
  25. شهرستانی، محمد بن عبدالکریم، 1364، الملل و النحل، قم، شریف رضی.
  26. صالح، صبحی، 1386، نهج البلاغه، تهران، راه علم.
  27. صفّار، محمد بن حسن، 1404 ق، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد$، ایران؛ قم، دوم، مکتبه آیه الله مرعشی نجفی.
  28. طبرسى، احمد بن على، 1403 ق، احتجاج على أهل اللجاج، مشهد، اول، نشر مرتضی.
  29. طوسى، محمد بن الحسن، 1407 ق، تهذیب الأحکام (تحقیق خرسان)، تهران، چهارم، دار الکتب الاسلامیه.
  30. عارفی شیرداغی، محمد اسحاق، 1398، روش‌شناسی معارف دینی، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی‌رضوی.
  31. عاملى نباطى، على من محمد، 1384 ق، الصراط المستقیم إلى مستحقی التقدیم، نجف، اول، المکتبه الحیدریه.
  32. علم الهدى، على بن حسین، 1998 م، أمالی المرتضى، قاهره، اول، دارالفکر العربی.
  33. عیاشى، محمد بن مسعود، 1380 ق، تفسیر العیّاشی، تهران، اول، المطبعه العلمیه.
  34. فرامرز قراملکی، احد، 1385، منطق 2، تهران، دانشگاه پیام نور.
  35. فراهیدی، خلیل بن احمد، 1409ق، کتاب العین، قم، هجرت.
  36. فیض کاشانى، محمد محسن، 1406 ق، الوافی، اصفهان، اول،کتابخانه امام امیر المؤمنین علی%.
  37. فیض کاشانى، محمد محسن، 1415 ق، تفسیر الصافی، تهران، چاپ: دوم، مکتبه الصدر.
  38. فیض کاشانى، محمد محسن، 1371 ش، نوادر الأخبار فیما یتعلق بأصول الدین، تهران، اول، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  39. کشى، محمد بن عمر، 1363 ش، رجال الکشی، المعروف اختیار معرفة الرجال (مع تعلیقات میر داماد الأسترآبادی)، قم، چاپ: اول، موسسه آل البیت(.
  40. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، 1403 ق، بحار الأنوار، بیروت، دوم، دار إحیاء التراث العربی.
  41. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، 1404 ق، مرآه العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تهران، دوم، دارالکتب الاسلامیه.
  42. محمدرضایی، محمد، 1383، الهیات فلسفی، قم، بوستان کتاب.
  43. مطهری، مرتضی، 1364، اصول فلسفه و روش رئالیسم، تهران، ششم، صدر.
  44. میناگر، غلامرضا، 1398، روش شناسی صدر المتألهین، قم، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.