حضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله)
موسسه امام صادق(علیه السلام)فصلنامه کلام اسلامی2322-4592239120141122تقریرهای سینوی برهان صدّیقین94061707FAمحمدرضا امامی نیاJournal Article20180508برهان یا طریق صدّیقین، روش حکمای الهی برای اثبات وجود واجب متعال است که در آن وجود محض یا موجود مطلق ملاحظه میشود، نه فعل الهی و احوال آن همچون امکان، حدوث و حرکت. صدّیق بر وزن فِعّیل بوده، و برای مبالغه در صدق به کار میرود، و مراد حکما از آن، کسی است که برای اثبات وجود واجب متعال صرفا موجود یا وجود را ملاحظه میکند، و به فعل الهی و احوال آن نظر ندارد. فارابی اوّلین حکیمی است که در کتاب «فصوص الحکم» به این روش اشاره، و آن را از کریمه: ]أَوَ لَمْ یَکْفِ بِرَبِّکَ أَنَّهُ عَلى کُلِّ شَیْءٍ شَهیدٌ[ اقتباس کرده است. ابن سینا به طور گسترده در آثار خود این برهان را تقریر کرده، و اوّلین بار آن را به «صدّیقین» نسبت داده است. در گذر ایّام، بسیاری از بزرگان حکمت، کلام و عرفان از تقریر ابن سینا متأثّر بوده، و در آثار خود یا عین این تقریر را بازگو کرده، یا با الهام از مبانی اندیشهی وی، تقریر جدیدی را ابداع نمودهاند. این تقریرات را میتوان در سه گروه دسته بندی کرد: تقریر برهان بر مبنای بطلان دور و تسلسل؛ تقریر برهان بر مبنای بطلان دور و تقریر برهان بی نیاز از بطلان دور و تسلسل. حضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله)
موسسه امام صادق(علیه السلام)فصلنامه کلام اسلامی2322-4592239120141122نقش انسان در شرور طبیعی از نگاه وحی و عقل416561708FAعلی ربانی گلپایگانیJournal Article20180508حوادث جهان، از این حیث که انسان از آنها بهرهمند یا متضرر و متألم میشود، به دو دسته خیرات و شرور تقسیم میشوند. از منظر قرآن کریم و روایات اسلامی، باورها، خلقیات و اختیارهای خوب یا بد انسان، در خیر یا شر بودن حوادث طبیعی و اجتماعی مؤثر است.<br /> حوادث ناگوار طبیعی و اجتماعی پیآمد عقیده یا اخلاق یا رفتار ناروا و ناشایست انسانهاست، و فلسفه آن نسبت به آنان متنبه ساختن و بازگشت آنها به صراط مستقیم هدایت است، اما نسبت به صالحانی که احیانا مرتکب گناهانی شدهاند پالایش و پیرایش نفوسشان از آلودگیهای گناهان و پیدا کردن شایستگی لازم برای ورود به مقام قرب ربوبی است، و فلسفه آن نسبت به اولیاء خاص خداوند که از مقام عصمت برخوردارند، رفعت مقامات عالیه انسانی، دفع توهم الوهیت و ربوبیت در مورد آنان و مایه تسکین و آرامش روحی برای پارسایان مبتلا به مصایب و ناملایمات بسیار است.<br /> عقل، درباره امکان این آموزه وحیانی کمترین تردیدی ندارد، چنانکه با الهام گیری از وحی و برپایه برخی از اصول جهان شناختی میتواند تأثیر مثبت و منفی انسان در حوادث طبیعی را نیز تبیین کند. نکته درخور توجه اینکه تأثیر انسان در حوادث طبیعی، در طول اسباب و علل طبیعی قرار دارد و با نظام علی و معلولی حاکم بر جهان طبیعت، به هیچ وجه ناسازگار نخواهد بود.حضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله)
موسسه امام صادق(علیه السلام)فصلنامه کلام اسلامی2322-4592239120141122روایت امام زنده ظاهر و غیبت امام دوازدهم678761709FAجواد جعفریJournal Article20180508امامیه را عقیده بر این است که بدون امام% حجت خداوند بر مردم تمام نمیشود؛ بنابراین همیشه امامی به عنوان حجت خداوند روی زمین وجود دارد و زمین هرگز خالی از حجت نمیماند؛ اما این امام% همیشه لازم نیست آشکار باشد بلکه ممکن است پنهان از مردم زندگی کند. روایات معتبر و متعددی این مطلب را به اثبات میرساند. در مقابل روایات معتبری وجود دارد که دلالت میکند امام% در هر زمان باید ظاهر باشد. در ابتدا این دو دسته روایات، متعارض به نظر میرسند. تحقیق حاضر در صدد جمع میان این نوع از روایات است. همچنین پاسخ دادن به احمد الکاتب که سعی در انکار وجود امام دوازدهم% دارد و به این احادیث استناد کرده است. ظاهر بودن امام هرگز نزد شیعه شرط امام نبوده بلکه احادیثی که دارای واژه «ظاهر» است، یا ناظر به حالت عادی جامعه مسلمانان است نه وقتی مورد غضب الهی قرار گیرند؛ یا معنای خاصی مانند «غالب» یا «معین» دارد و هرگز غیبت امام% را نفی نمیکند.حضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله)
موسسه امام صادق(علیه السلام)فصلنامه کلام اسلامی2322-4592239120141122ابن تیمیه و روایت «الصدّیقون ثلاثة»8910561710FAسید حسن آل مجدد شیرازیسید محمد علی میر صانعیJournal Article20180508در روایت نبوی «الصدیقون ثلاثة»، عنوان صدیق به سه نفر اختصاص داده شده است: حزقیل از امت حضرت موسی7، حبیب نجار از امت حضرت عیسی7، و علی بن ابیطالب7 از امت حضرت محمد6. ابن تیمیه پس از تضعیف سند این روایت، حصر صدیقین در سه نفر را مورد مناقشه قرار داده و با استفاده از آیات و روایات سعی کرده تا این حصر را نادرست جلوه دهد. از سوی دیگر وی خلیفه اول را شایسته عنوان صدّیق دانسته و تعمیم آن به دیگران را نشانه کذب این حدیث قلمداد کرده است. لکن با بررسی دقیقتر میتوان دریافت که هیچ کدام از اشکالات هفتگانه ابن تیمیه وارد نمیباشد، و این روایت از سند قابل قبولی برخوردار است و محتوای آن نیز بر خلاف کتاب و سنت نیست. حضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله)
موسسه امام صادق(علیه السلام)فصلنامه کلام اسلامی2322-4592239120141122دین و پیشرفت؛ ناساز یا همساز؟10712761711FAحمیدرضا شاکرینJournal Article20180508از جمله مسائل اساسی در رابطه با الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، تعیین نسبت دین با پیشرفت و توسعه و سنجش میزان سازگاری آن دو است. مقاله حاضر پس از نقد و نفی گمانههای ناسازانگار در پی آن است که با واکاوی سازههای پیشرفت و توانمندیهای دین، رابطه تنگاتنگ این دو و وابستگی الگوی توسعه و پیشرفت به دین را آفتابی ساخته و نشان دهد که حتی الگوهای سکولار توسعه نیز ناچارند دینواره یا عناصر ایدئولوژیک بدلی را پشتوانه خود قراردهند. حضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله)
موسسه امام صادق(علیه السلام)فصلنامه کلام اسلامی2322-4592239120141122روش شناسی کلامی شیخ مفید12915161712FAعبدالرحیم سلیمانی بهبهانیحسین صدیقیJournal Article20180508محمد بن محمد بن نعمان، معروف به شیخ مفید@ (متوفای 413 ه. ق)، با آگاهی دقیق از علوم متنوّع زمان (ادبیات، منطق، اصول، فقه، تاریخ، رجال و... ) و با نگاه تیزبینانه به مکاتب کلامی عصر خود (مکاتب نصّ<strong></strong>گرایی و عقل<strong></strong>گرایی)، روش کلامی ویژهای برگزیده است. او از استدلال<strong></strong>های عقلی فراوان بهره میگیرد، اما به ناتوانی و نارسایی عقل نسبت به برخی مسائل اذعان دارد. در این مقاله به شیوه نگارش آثار کلامی شیخ مفید@، میزان بهره<strong></strong>مندی وی از نقل و عقل، رویکرد او در موارد تعارض عقل و نقل و شیوه مواجهه با آراء دیگران پرداخته<strong></strong>ایم، در پایان برای تعیین حدود دقیق این روش، آن را با سایر روش<strong></strong>ها مقایسه نمودهایم.