2024-03-29T19:06:18Z
https://www.kalamislami.ir/?_action=export&rf=summon&issue=13081
فصلنامه کلام اسلامی
کلام اسلامی
2322-4592
2322-4592
1397
27
108
معناشناسی نامتناهی در فلسفه و کلام اسلامی
علی
رحیمی
محمد
بنیانی
یکی از مسائل مورد تأکید فیلسوفان مسلمان، عدم تناهی ذات و صفات خداوند متعال است. این نوشتار به مفهوم شناسی عدم تناهی از طریق بررسی استعمالات گوناگون آن در لسان حکماء و متکلمان و ذکر پارهای از تقسیمات مربوط به آن پرداخته است. حاصل بررسی این استعمالات آن است که اتصاف خداوند به وصف عدم تناهی، در حوزه ذات و صفات، متفاوت است. فهم ما از عدم تناهی ذات، اجمالی و سلبی است. هیچ یک از اوصاف فعلی نامتناهی نبوده و در حیطه اوصاف ذاتی نیز هر چند عدم تناهی وصفی چون حیات را میتوان به نحو ایجابی فهم کرد ولی علم ذاتی، نامتناهی بالفعل نیست و صرفا به نحو لایقفی متصف به عدم تناهی میشود
ذات الاهی
صفات الاهی
نامتناهی
نامحدود
2019
02
20
9
31
https://www.kalamislami.ir/article_96323_295df24149fc5c0b623f52c8072f1188.pdf
فصلنامه کلام اسلامی
کلام اسلامی
2322-4592
2322-4592
1397
27
108
مبانی هستی شناختی امام خمینی در رتبه بندی موجودات عالم ناسوت
علی
کریمیان صیقلانی
امام خمینی ضمن نگاه انتقادی به هرم رتبه بندی موجودات در فلسفه کلاسیک، معتقد است معیار برتری موجودات بر یکدیگر، میزان توسعهیافتگی علمی در کشف عوالم هستی است و نه تنها موجودات دیگر نیز در برخورداری از این صفت با نوع انسان مشترک هستند، بلکه چه بسا برخی موجودات عالم ناسوت، شعور و خرد توسعهیافتهتری نسبت به برخی افراد انسان داشته و باید آن موجودات خاص را از برخی انسانها برتر بدانیم. نتیجه تبعی این دیدگاه، این است که ایشان قضیه مشهور «[نوع] انسان مطلقا اشرف موجودات امکانی است» را محل تأمل میداند. پرسش اصلی این پژوهش این است که امام راحل بر اساس چه مبانی فکری، چنین نظری دادهاند؟ به نظر میرسد اصلیترین بنمایه فکری این ایده، مبنای وحدت و بساطت هستی، و نیز سریان صفات و کمالات وجودی در همه موجودات عالم ناسوت و به ویژه، سریان علم به عوالم هستی به عنوان اصلیترین معیار توسعهیافتگی موجودات امکانی است
ساحتهای هستی
امام خمینی
مبانی هستیشناختی
سریان ذات و صفات
رتبهبندی موجودات
2019
02
20
33
51
https://www.kalamislami.ir/article_96329_fdda9fcb9ef7168c96c410ac382fd9a1.pdf
فصلنامه کلام اسلامی
کلام اسلامی
2322-4592
2322-4592
1397
27
108
اثبات امامت خاصه از طریق تواتر نصوص اسامی همهی ائمه(ع)
هادی
سلیمانی فر
حمیدرضا
شاکرین
امامت امامان معصوم اهل بیت: پس از توحید و نبوت، زیربناییترین عقاید خاص امامیه است. در این پژوهش برای رد ادعای کتاب «الامامة و النص» که مدعی وجود معارض برای نصوص اسامی امامان امامیه: در منابع خود ایشان گردیده، تواتر معنوی نصوص مشتمل بر نام همهی ایشان: اثبات شده است؛ تا در فرض وجود روایتهای معارض، اعتبار آنها مخدوش گردد. در این راستا نخست وحدت ارکان تواتر اصطلاحی، نزد دانشمندان فریقین تبیین شده، سپس 55 حدیث (7 مورد از اهل سنت و 48 مورد از شیعه) مشتمل بر نام همهی امامان:، از 21 منبع دست اول شیعه و اهل سنت، با 90 سلسله سند آدرسدهی شده است. در مرحلهی بعد جهت تبیین تواتر در تمام طبقههای راویان، معیار زمانی تقریبی برای هر طبقهی روائی معین شده است. در پایان نتیجهی شمارش راویان هر طبقه، وجود 21 صحابی، 40 تابعی و حدود 60 راوی برای طبقات میانی تا کتابهای ناقل آن نصوص است. نیز در برخی طبقهها اختلاف مذهبی راویان بیان شده است
امامت
امامت خاصه
تواتر
نصوص
اسامی ائمه(ع)
2019
02
20
53
68
https://www.kalamislami.ir/article_96331_99b10c556fe6e2ccac40e865fff7b666.pdf
فصلنامه کلام اسلامی
کلام اسلامی
2322-4592
2322-4592
1397
27
108
کارکرد علمی حکیم ملا محمد فضولی در سیر تطور کلام امامیه و انتقال تراث علمی حوزه حلّه
رسول
رضوی
قرن دهم به دلیل شرایط سیاسی واجتماعی حاکم بر آن، از دورههای کم آگاهی تاریخی ما نسبت به چگونگی انتقال میراث حوزههای حلّه و شیراز به حوزههای نجف سوم و اصفهان و سیر تطور کلام امامیه است؛ عصری که «ملامحمد فضولی» در آن عصر به تحصیل، تعلیم و نگارش مشغول بود و بررسی و کسب شناخت نسبت به کارکردهای علمی ایشان میتواند دایره معرفتی ما از سیر تطور کلام امامیه در دوره یادشده را گسترش دهد. در این مقاله با استفاده از شیوه کتابخانهای و مراجعه به کتابهای بازمانده از فضولی و دیگر نگاشتههای مرتبط با وی، و با بازکاوی روش کلامی و باورهای شناختشناسی، جهانشناسی و انسانشناسی وی معلوم گشت که وی یکی از متکلم- فیلسوفان فعّال در قرن دهم و از انتقال دهندگان تراث حوزه حله بوده است. او در مباحث کلامی از روش عقلگرایی سود جسته و با پرهیز از نقل ستیزی یا عقل بسندگی، وحی و نقل را در کنار هم به کار گرفته است. کارکردهای وی را میتوان در میراث داری دانشمندانی چون علامه حلی و فاضل مقداد، مقابله با جریان صوفیگرایی نو تاسیس در مراکز علمی شیعه و جریان متکلم -عارفان حوزه شیراز و استفاده از ادبیات ترکی، فارسی و عربی برای ترویج مفاهیم و آموزههای کلامی، خلاصه کرد
حکیم فضولی
حوزه حلّه
فیلسوف – متکلم
مطلع الاعتقاد
حدیقة السعداء
اشعار ترکی
2019
02
20
69
90
https://www.kalamislami.ir/article_96334_3b6ccf5fc9669e3afcfe29c00273b3e6.pdf
فصلنامه کلام اسلامی
کلام اسلامی
2322-4592
2322-4592
1397
27
108
روش شناسی کلامی عبد الرزاق لاهیجی
محمد حسین
نجفی کانی
علی
ربانی گلپایگانی
عبدالرزاق لاهیجی از چهرههای فلسفی- کلامی مشهور شیعه است. استدلالهای عقلی، منطقی و فلسفی، به آثار کلامی وی استحکام ویژهای داده است، چنانکه بهرهگیری مناسب از نقل وحیانی، به ویژه در مسائلی که صبغه نقلی آنها غالب است، موجب جامعیت روش کلامی ایشان گردیده است. به دلیل جامعیت علمی در زمینه معقول و منقول، کلام، فلسفه و عرفان، توانسته است در مسائل اختلافی به درستی داوری کند و احیانا از دامنه اختلافات بکاهد و سوء فهمها را برطرف نموده، نادرستی برخی اتهامات را که به فلاسفه یا دیگران وارد شده است، اثبات کند. در مجموع، روش و نگرش او در مباحث کلامی، در توسعه و تعمیق کلام امامیه نقش بسزایی داشته است.
عبدالرزاق لاهیجی
روش شناسی
روش عقلی و فلسفی
روش نقلی
2019
02
20
91
120
https://www.kalamislami.ir/article_96336_f93bd9a5715270fb3c39007fc6fe535a.pdf
فصلنامه کلام اسلامی
کلام اسلامی
2322-4592
2322-4592
1397
27
108
فلسفه فلسفه ستیزی مکتب تفکیک (با محوریت آراء شیخ مجتبی قزوینی)
علی
قدردان قراملکی
محمد حسن
قدردان قراملکی
دین پژوهی از روشهای مختلفی همچون «عقلی»، «نقلی» و «شهودی» بهره میبرد. مکتب تفکیک از میان این روشها تنها راه کاشف دین را، نقل با رهیافت تاکید بر روایات و بهرهگیری از عقل فطری میداند. این مکتب با تفکیک میان عقل فطری و عقل بشری، به اعتبار عقل فطری حکم میکند. با توجه به بهرهگیری دانش فلسفه از عقل بشری، مکتب تفکیک این دانش را نامعتبر دانسته و آن را رقیب و مقابل دیدگاه خویش که آن را شریعت و دین تلقی میکند، قلمداد کرده است، ازاینرو بر نقد و گریز از دانش فلسفه همت گماشته است. فلسفه فلسفه ستیزی مکتب تفکیک را میتوان تحت دو عامل معرفتی (دلیل گرایانه) و غیر معرفتی (علّت گرایانه) تقسیم نمود. «یقینی نبودن فلسفه»، «بی اعتباری منطق»، «تأویل ظواهر و نصوص دینی توسط فلسفه»، «نکوهش فلسفه در روایات» و «مخالفت نتایج دو روش» عوامل معرفتی و ادله این مکتب بوده، و «صعوبت مسائل فلسفی»، «ایجاد تحیّر یا تقلید» و «به حاشیه راندن اهل بیت:» عوامل غیر معرفتی و علل این مکتب در فلسفه ستیزی است. در این نوشتار با تأمل در ادله و علل مطرح شده طرفداران مکتب تفکیک با محور قرار دادن شیخ مجتبی قزوینی، عدم دلالت مبانی یاد شده بر مدعای مکتب تفکیک تبیین شده است.
مکتب تفکیک
فلسفه ستیزی
عقل فطری
عقل بشری
عوامل معرفتی و غیر معرفتی
2019
02
20
121
139
https://www.kalamislami.ir/article_96339_2b25da0c4d70477a17375b8f50b93623.pdf