2024-03-29T13:42:30Z
https://www.kalamislami.ir/?_action=export&rf=summon&issue=10440
فصلنامه کلام اسلامی
کلام اسلامی
2322-4592
2322-4592
1397
27
105
نقد ادله ناممکن انگاری علم دینی
علی
ربانی گلپایگانی
چکیده بحث درباره «علم دینی» یا «دینی سازی علوم» در زمینه علوم تجربی- به ویژه علوم انسانی- از مباحث جدید در عرصه دینپژوهی، فلسفه علم و کلام جدید است. در اینباره دو رویکرد متعارض وجود دارد. بر اساس یک رویکرد، توصیف علوم تجربی به دینی و غیر دینی و به بیانی دیگر، «دینی سازی علوم تجربی» هم معقول و ممکن است و هم مفید و لازم، اما بر پایه رویکردی دیگر، این کار نامعقول و ناممکن است. طرفداران این رویکرد، بر اثبات دیدگاه خود، ادلهای آوردهاند که رؤوس آنها عبارت است از: بیمعنایی وصف دینی در موضوع، غایت و روش علم، تفکیک مقام پرسشگری از پاسخگویی و مقام گردآوری از مقام داوری در پژوهش علمی، بررسی مراحل سهگانه تحقیق علمی، ناتمامی مقدمات اسلامی سازی علوم انسانی، تعلق ناپذیری علم، تضعیف شأن معرفت بخشی گزارههای علمی و آسیبپذیری دین در پی تغییر نظریههای علمی. ادله مزبور در نوشتار حاضر مورد بررسی و نقد قرار گرفته است.
واژههای کلیدی: علوم تجربی
علم دینی
امکان علم دینی
جهانبینی عالمان
دینی سازی علم
ناممکن انگاری علم دینی
2018
05
22
9
36
https://www.kalamislami.ir/article_81611_2ec1ba1d7f4ad7ad913175fc6bb8691b.pdf
فصلنامه کلام اسلامی
کلام اسلامی
2322-4592
2322-4592
1397
27
105
عدل الهی و اختلافات در آفرینش
محمدصفر
جبرئیلی
سید کریم
واعظ حسینی
چکیده مسالهی شرور از دیرباز به عنوان چالشی در برابر عدل و حکمت الاهی مطرح بوده است. تفاوتها و گوناگونی آفریدهها و سرّ آن، به عنوان نمونهای شاخص از شرور در کلام جدید و فلسفه دین مورد بررسیهای فراوان قرار گرفته و در نتیجه دیدگاههای متعددی در تبیین و تفسیر آنها ابراز شده است. برخی مادیگرایان وجود تفاوتها را شاهد و قرینهای بر ظلم و تبعیض دانستهاند، اما اندیشمندان اسلامی با تبیین و تحلیلهای متنوعی از تفاوتها، به سازگاری و حتی تلازم آنها با عدل و حکمت الاهی پرداختهاند. ناکافی بودن تبیین اشاعره در پاسخ به سوالات و شبهات مطرح شده، عدم طرح تفصیلی بحث توسط متکلمان پیشین عدلیه و طرح شبهات جدید موجب شد تا اندیشمندان معاصر امامیه به طور مبسوط به تحلیل و تبیین این مسأله بپردازند. بهرهگیری از روش لمّی برای اثبات عدالت الاهی، ذاتی دانستن اختلاف اشیاء، تلازم نظام احسن و غایت نهایی با ضرورت تفاوتها، تاثیر گذاری مبادی قابلی و وسایط اختیاری و غیر اختیاری در به وجود آمدن تفاوتها، از مهمترین پاسخها و تبیینهای ارائه شده از طرف متکلمان معاصر است که در این نوشتار مورد ارزیابی قرار گرفتهاند.
واژههای کلیدی: عدل الهی
حکمت الهی
تفاوتها
تبعیض
نظام سببی و مسببی
نظام احسن
کلام معاصر
2018
05
22
37
63
https://www.kalamislami.ir/article_81612_a344b079cfd18d1fa39957da8bb4dacd.pdf
فصلنامه کلام اسلامی
کلام اسلامی
2322-4592
2322-4592
1397
27
105
جایگاه عقل در اعتبار سنجی روایات از دیدگاه آیت الله سبحانی
نرگس
قاسمی فیروز آبادی
محمدتقی
دیاری بیدگلی
چکیده نقد عقلی روایات به عنوان روشی جهت تشخیص صحت و سقم احادیث و حدود ادراک عقل در این زمینه همواره در میان حدیث پژوهان محل بحث و نزاع بوده و طیف وسیعی از دیدگاهها را به خود اختصاص داده است. آیت الله سبحانی فقیه و متکلم معاصر نیز در کتاب الحدیث النبوی بین الروایة و الدرایة از این رویکرد درکنار سایر روشها در نقد احادیث و تشخیص روایات موضوعه بهره بردهاند. مقاله حاضر جستاری در کتاب مذکور و سایر آثار این اندیشمند، با هدف تبیین دیدگاه ایشان درباره عقل، اعتبار و حدود ادراک آن، محدودیتهای عقل و در نهایت میزان کارکرد آن در تشخیص روایات موضوعه صورت یافته است. این مقاله در صدد است با ارائه نمونههایی عینی، کاربرد منبعی و ابزاری عقل در سنجش روایات را از منظر ایشان مورد تحلیل قرار داده و میزان کارایی عقل در تشخیص احادیث موضوعه را از نظرگاه ایشان تبیین نماید.
واژههای کلیدی: ادراک عقلی
عقل منبعی
عقل ابزاری
روایات موضوعه
انگیزههای جعل
2018
05
22
65
86
https://www.kalamislami.ir/article_81613_376a6a29cd345047091cfc455a186ecb.pdf
فصلنامه کلام اسلامی
کلام اسلامی
2322-4592
2322-4592
1397
27
105
بررسی منابع علم امام(ع) از منظر روایات
عبدالرحیم
سلیمانی بهبهانی
محمد
فرضی پوریان
سعید
بخشی
چکیده یکی از بحثهای مهم امامت مساله «علم امام» است. شیعه معتقد است امام چون منصوب از جانب خداست، باید دارای علمی تام و کامل نسبت به شریعت باشد و خداوند متعال این علم را بدون آموزش و اکتساب در اختیار امام قرار میدهد. امامان معصوم: نیز به این مساله اشاره کرده و خود را وارثان علم پیامبر اکرم6 معرفی کردهاند. با بررسی این احادیث به این نتیجه میرسیم که ائمه اطهار: از مواردی به عنوان منابع و طریق دریافت علوم خود سخن گفتهاند. این طرق عبارتند از: تعلیم توسط خود خداوند متعال (الهام)؛ دریافت از طریق ملائکه (تحدیث و عمود نور)؛ دریافت از طریق پیامبر اکرم6؛ دریافت از طریق فاطمه زهرا3. در این نوشتار با روش تحلیلی- تحقیقی به بررسی این روایات از حیث سند و محتوا پرداخته و بیان شده که بر طبق روایات چه علمی و از چه طریقی به امام میرسد.
واژههای کلیدی: الهام
تحدیث
عمود نور
تعلیم رسول الله
جفر
جامعه
مصحف فاطمه
2018
05
22
87
114
https://www.kalamislami.ir/article_81614_556487f15b1697078a238f934ac744b6.pdf
فصلنامه کلام اسلامی
کلام اسلامی
2322-4592
2322-4592
1397
27
105
بررسی و نقد مبانی هرمنوتیکی پل ریکور
سید محمود
مرتضوی شاهرودی
ابوالفضل
ساجدی
علی
مصباح
چکیده با توجه به تأثیر عمیق اندیشههای هرمنوتیک در فهم دینی، بررسی و نقد آنها راهی برای دفع و رفع شبهات موجود در این حوزه و نیز توسعه علوم دینی است. پل ریکور فیلسوف معاصر، اندیشمندی بسیار تأثیر گذار در حوزه هرمنوتیک و روش شناسی علوم انسانی است که هرمنوتیک فلسفی را در برابر دیگر تفکرات مرتبط با روش فهم به اقتدار رسانده و روشی اصلاح شده و ترکیبی را در تفسیر متون و فهم دین ارائه نموده است. او میکوشد با روش پدیدارشناسی هرمنوتیک و ترکیب نمودن عنصر «تبیین ساختاری» با عنصر «فهم» و «تصاحب» سیری منطقی از مرحله قرائت تا تفسیر فهم ارائه کند؛ سیری که از سویی بر پایه استقلال معنای متن از مراد مؤلف و وحدت معنای متن شکل گرفته و از سویی در برابر نسبیت مطلق مقاومت میکند و معیاری برای داوری بین تفاسیر ارائه میدهد. مقاله حاضر میکوشد به مهمترین مؤلفههای هرمنوتیک ریکور و مبانی آن اشاره نموده، نقاط ضعف و قوت آن را با استفاده از اندیشههای بنیادین علوم اسلامی در بوته نقد قرار دهد.
واژههای کلیدی: هرمنوتیک فلسفی
پل ریکور
تفسیر متن
فاصلهمندی
قوس هرمنوتیکی
تعدد قرائتها
انواع دلالت
2018
05
22
115
150
https://www.kalamislami.ir/article_81615_c3650eac7f609f74d6d400c852b98473.pdf
فصلنامه کلام اسلامی
کلام اسلامی
2322-4592
2322-4592
1397
27
105
روششناسی کلامی شهید ثانی
مهدی
انصاری
امامینیا
محمدرضا
چکیده شهید ثانی یکی از فقهای برجسته شیعه است. وی علاوه بر علم فقه، در علم کلام نیز صاحبنظر است. اهتمام ویژه شهید ثانی به مباحث روششناسی علم کلام از ویژگیهای بارز ایشان در عصر خود است. وی در مباحث کلامی از روش تلفیقی عقلی، نقلی و فطری استفاده کرده است. معرفت فطری در نظر شهید ثانی جایگاه ویژهای دارد. وی معتقد به استقلال عقل در معارف اعتقادی بنیادین است، هرچند نقش معرفتهای نقلی نیز در روششناسی او برجسته است. شهید ثانی از مخالفان حجیت خبر واحد در مسایل اعتقادی بوده و در تعارض دلیل عقلی و دلیل معتبر نقلی به تأویل قایل است.
واژههای کلیدی: شهید ثانی
روش کلامی
روش فطری
روش عقلی
روش نقلی
2018
05
22
151
174
https://www.kalamislami.ir/article_81616_99f051d93edc4e8a38fb4b437fe06182.pdf