TY - JOUR ID - 61851 TI - تسلسل اراده‏ها در افعال ارادی و راه‏حل‏های آن JO - فصلنامه کلام اسلامی JA - JIT LA - fa SN - 2322-4592 AU - اسماعیلی, محمد علی AD - Y1 - 2012 PY - 2012 VL - 21 IS - 81 SP - 101 EP - 123 KW - جبر فلسفی KW - اختیار KW - اراده KW - فاعل مختار KW - فاعل موجَب KW - تسلسل DO - N2 - مسأله جبر و اختیار از مباحث بسیار مهمّ در حوزه انسان‏شناسی است که در میان فلاسفه، متکلّمان، اصولیون و روانشناسان مطرح می‏باشد. جبر به اعتبار اسباب و عوامل آن، به جبر کلامی، روان‏شناختی و فلسفی تقسیم می‏گردد. در این میان، جبر فلسفی اهمیّت ویژه‌ای دارد و غالباً توسط فلاسفه نفی شده است. در مقابل برخی از متکلّمان آن‏را به عنوان لازمه دیدگاه‌های فلاسفه، امری اجتناب‌ناپذیر دانسته و مستلزم سلب اختیار می‏دانند. در میان مسائل فلسفی، سه مسأله مستلزم جبر و سلب اختیار پنداشته شده است: یکم. «ضرورت سابق» که مستفاد از قاعده فلسفی «الشیئ ما لم یجب لم یوجد» است؛ دوم. منتهی شدن اراده انسان به اراده واجب بالذات؛ سوم) غیر ارادی بودن اراده. مسأله اخیر، جزو مسائل بسیار مشکل در حوزه افعال اختیاری است، و بزرگانی همچون فارابی، بوعلی سینا، فخر رازی، میرداماد، صدرالمتألهین، علامه طباطبائی، آخوند خراسانی، میرزای نائینی، محقّق اصفهانی، امام خمینی و محقّق خوئی به تبیین و تحلیل آن پرداخته و در جهت حلّ آن پاسخ‏های مختلفی ارائه نموده‏اند UR - https://www.kalamislami.ir/article_61851.html L1 - ER -