حضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله)
موسسه امام صادق(علیه السلام)
فصلنامه کلام اسلامی
2322-4592
24
95
2015
09
23
از الهیات طبیعی تا الهیات طبیعت (ارزیابی نقدهای باربور بر الهیات طبیعی)
9
29
FA
علی
ربانی گلپایگانی
kalamcenter@yahoo.com
<strong>چکیده</strong>
الهیات طبیعی (عقلی)، در تبیین و اثبات آموزههای دینی، به ویژه در زمینه خداشناسی، از تفکر عقلی درباره اوصاف جهان، مانند امکان، حرکت و حدوث (الهیات طبیعی بالمعنی الاخص) یا نظم و اتقان در عالم طبیعت (الهیات طبیعی بالمعنی الاخص) بهره میبرد. الهیات طبیعی به معنای خاص آن- به ویژه در جهان مسیحیت- فراز و فرودهایی را پشت سر گذاشته و طرفداران و منتقدان نام آشنایی در میان فلاسفه، دانشمندان و متکلمان داشته است، ایان باربور، شرح مبسوطی از این تحولات را گزارش کرده و خود نیز از دو منظر معرفت شناختی و دین شناختی، آن را نقد کرده است. اگر چه، برخی از تقریرهایی که از الهیات طبیعی ارائه شده، نا استوار و نقدپذیر است، ولی پارهای از آنها استوار و قابل دفاع میباشد، و برخی از نقدها ناشی از انتظارات نابجایی است که از آن مطرح شده است.
الهیات طبیعی,الهیات عقلی,الهیات طبیعت,نظم,تقارن صنع,برهان نظم,برهان اتقان صنع
https://www.kalamislami.ir/article_61675.html
https://www.kalamislami.ir/article_61675_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
حضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله)
موسسه امام صادق(علیه السلام)
فصلنامه کلام اسلامی
2322-4592
24
95
2015
09
23
بررسی حسن و قبح در اندیشه شهید صدر
31
58
FA
محمد علی
اسماعیلی
<strong>چکیده</strong>
شهید صدر در مسئله حسن و قبح، به تبیین معناشناسی حسن و قبح، حسن و قبح در مقام ثبوت و اثبات، و تبیین سنخ قضایای حسن و قبح پرداخته، و برخی دیدگاههای جدیدی ارائه نموده است. در اندیشه ایشان، تفسیر حسن و قبح به «مصلحت و مفسده»، «استحقاق ثواب و عقاب»، «استحقاق مدح و ذم» و «میل و غریزه» صحیح نیست، و معنای حسن و قبح، ضرورت اخلاقیای است که در لوح واقع و با قطع نظر از دائره اعتباریّات، تحقّق داشته و غیر از ضرورت تکوینی است. به باور ایشان، تفاوت حسن و قبح ذاتی و شرعی، تفاوت جوهری بوده و در کیفیّت اسناد خلاصه نمیشود. ایشان به نقد برخی ادله عدلیّه برای اثبات حسن و قبح ذاتی و عقلی پرداخته و دو گزاره «عدل حسن است» و «ظلم قبیح است» را از قضایای ضروری به شرط محمول قلمداد مینماید. به باور ایشان قضایای حسن و قبح، برهان ناپذیر بوده و جزء یقینیّاتاند و استدلال محقّق اصفهانی بر مشهوری بودن آنها صحیح نیست. دیدگاه شهید صدر در کنار نقاط قوّت، کاستیهایی نیز دارد که در این نوشتار به آنها پرداخته شده است.
حسن و قبح,ذاتی,عقلی,مصلحت,مفسده,مدح و ذم,شهید صدر
https://www.kalamislami.ir/article_61676.html
https://www.kalamislami.ir/article_61676_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
حضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله)
موسسه امام صادق(علیه السلام)
فصلنامه کلام اسلامی
2322-4592
24
95
2015
09
23
بررسی انتقادی اشکالات محقق لاهیجی بر محقق طوسی پیرامون کیفیت علم الهی به غیر
59
85
FA
مهدی
نجیبی
<strong>چکیده</strong><br /> نوشتار پیش روی، در صدد تبیین کیفیت علم الهی به مخلوقات است، که مورد اختلاف عالمان اسلام اعم از متکلمان و فلاسفه است. و در این راستا به تبیین نظریه مشاء به ویژه ابن سینا در این باره، و سپس اشکالاتی که از سوی محقق طوسی بر آن وارد شده است، میپردازد، و در ادامه با بیان پاسخهای محقق لاهیجی به محقق طوسی در دفاع از ابن سینا با رویکردی انتقادی پاسخهای محقق لاهیجی را ارزیابی میکند، و اثبات میکند که لازمه نظریه ابن سینا در کیفیت علم به مخلوقات، خالی شدن ذات الهی از علم تفصیلی به مخلوقات، اتصاف ذات الهی به صفات زائد حقیقی، و نیز اتصاف ذات به قبول انفعالی و پذیرش از غیر میشود، که خود ابن سینا و محقق لاهیجی نیز آن را امری محال میدانند. پوشیده نیست که نوشتار حاضر در صدد بیان پاسخهای بنایی است؛ وگرنه مبنای ابن سینا و پیرو او محقق لاهیجی و نیز مبنای محقق طوسی مورد اشکال است، که در لابلای نقد و بررسیها، به پاسخهای مبنایی نیز اشاراتی شده است.
ابن سینا,شیخ اشراق,محقق طوسی,محقق لاهیجی,کیفیت علم الهی به غیر
https://www.kalamislami.ir/article_61677.html
https://www.kalamislami.ir/article_61677_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
حضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله)
موسسه امام صادق(علیه السلام)
فصلنامه کلام اسلامی
2322-4592
24
95
2015
09
23
تأملاتی در مقاله «هشام بن حکم و دیدگاه او در باب علم امام»
87
106
FA
محمد
غفوری نژاد
چکیده<br />تمیمه بیهم دائو در مقاله «هشام بن حکم و دیدگاه او در باب علم امام» تلاش کرده است تا آراء هشام در مورد علم امام را بازسازی کند. از جمله مهمترین نقدهای وارد بر پژوهش او تکیه بر گزارشی از دیدگاه هشام در <em>مقالات الاسلامیین</em> اشعری و بیتوجهی به گزارشها و شواهد موجود در منابع امامی در مورد این موضوع است که صدق گزارش اشعری را تایید نمیکند. نقد دیگر بر پژوهش دائو ابتناء آن بر فرضیهای اثبات ناشده از مادلونگ است که دائو آن را مسلم انگاشته و مطالعه خود را بر اساس آن سامان داده است. مادلونگ با استناد به شواهدی ادعا کرده است که نوبختی و اشعری در آثار فرقهشناسانه منسوب به آنان (<em>فِرَق الشیعه</em> و <em>المقالات و الفِرَق</em>) از کتاب <em>اختلاف الناس فی الإمامة</em> هشام بن حکم استفاده کردهاند. دائو با مسلّمانگاشتن فرضیه مادلونگ، به لایهشناسی <em>فرق الشیعة</em> پرداخته و بخشهایی از آن را که تصور میکرده از کتاب هشام اقتباس شده، مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است. حال آنکه شواهد مادلونگ بر مدعایش آن قدر قوی نیست که بتوان بر پایه آن، پژوهشی برای بازسازی آراء هشام ترتیب داد. بر برخی مدعیات و استدلالهای دائو نقدهای جدی دیگری نیز وارد است که ناشی از غفلت او و منابع مورد استفادهاش، از برخی دادههای تاریخی از جمله گزارشهای رجالی و حدیثی است.
هشام بن حکم,علم امام,اختلاف الناس فی الامامه,فرق الشیعه,نوبختی,تمیمه بیهم دائو,مادلونگ
https://www.kalamislami.ir/article_61678.html
https://www.kalamislami.ir/article_61678_029d289dd68f1ab1253c469ace33cf30.pdf
حضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله)
موسسه امام صادق(علیه السلام)
فصلنامه کلام اسلامی
2322-4592
24
95
2015
09
23
مشروعیت دعا نزد قبور اولیای الهی
107
131
FA
غلامرضا
رضایی
<strong>چکیده</strong>
نوشتار حاضر به مسأله دعا نزد قبور پرداخته و مشروعیت آن را به کمک این ادله اثبات میکند: 1. بیان احادیثی از پیامبر اکرم6 که در متون روایی معتبر اهل سنت نقل شده و مشروعیت دعا نزد قبور مسلمانان را به طور مطلق اثبات میکند، 2. بیان مواردی از سیره و دیدگاه سلف در باره دعا نزد قبر پیامبر اکرم6، 3. معرفی مکانهایی ویژه که برای عبادت مورد توجه قرار گرفته است، 4. آشکار نمودن تناقضات موجود در آثار ابن تیمیه و وهابیان در مسئله جواز دعا نزد قبور، 5. اثبات ناصوابی برداشتهای وهابیت از احادیث، 6. اثبات ناکارآمدی قاعده سد ذرایع.
حدیث,دعا,اولیا,قبور,صحابه,ابن تیمیه,وهابیت
https://www.kalamislami.ir/article_61679.html
https://www.kalamislami.ir/article_61679_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
حضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله)
موسسه امام صادق(علیه السلام)
فصلنامه کلام اسلامی
2322-4592
24
95
2015
09
23
روش شناسی کلامی خواجه نصیر الدین طوسی
133
157
FA
عبدالرحیم
سلیمانی بهبهانی
soleimani@isca.ac.ir
سید قاسم
کیائی
چکیده
خواجه نصیر الدین طوسی از متکلمان بزرگ شیعی بوده و دارای آثار ارزشمندی است. آثار کلامی وی خصوصا تجرید الاعتقاد همواره مورد توجه دانشمندان اعم از شیعه و سنی بوده است. احاطه او بر علوم مختلف خصوصاً علوم عقلی، وی را در عِداد متکلمان پرآوازه و صاحب سبک در عالم اسلام قرار داده است. هر چند در مجموع، استدلالات کلامی وی، عقلی محض، نقلی محض و عقلی و نقلی در کنار هم را شامل میشود؛ لکن سهم قسم اول بیش از دو قسم اخیر است از این رو نقش عقل و استدلالات عقلی در آثار کلامی او بسیار برجسته و پر رنگ است. این مقاله در صدد تبیین خطوط کلیای است که محقق طوسی) در پژوهش های کلامی خود از آنها پیروی میکند، خطوطی همچون: استفاده از قواعد و مسائل فلسفی، تأویل نقل معارض با عقل قطعی، ابتنای حداقلی ادله بر گزاره های نظری، جامع نگری و... .
نصیر الدین طوسی,روش شناسی کلامی,تعارض عقل و نقل,تأویل,عقل گرایی
https://www.kalamislami.ir/article_61680.html
https://www.kalamislami.ir/article_61680_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf