حضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله)
موسسه امام صادق(علیه السلام)
فصلنامه کلام اسلامی
2322-4592
25
100
2016
12
21
حدیث امان و امامت اهل بیت(ع)
9
36
FA
علی
ربانی گلپایگانی
kalamcenter@yahoo.com
علیرضا
فاطمی نژاد
احادیث و روایات فراوانی بیان گر افضلیّت، عصمت و امامت اهل بیت پیامبر اکرم$ میباشد که از جملۀ آن حدیث امان است. متن مشهور این حدیث «النّجومُ أمانٌ لأهل السمآء و أهلُ بیتی أمانٌ لِأمّتی» است. در این حدیث پیامبر اکرم$ اهل بیت خود را به ستارگان آسمان تشبیه کرده که همان گونه که ستارگان نشانه امنیّت برای اهل آسمان میباشند، اهل بیت پیامبر$ عامل امنیت برای اهل زمیناند. حدیث امان در منابع شیعه و اهل سنّت از هشت نفر از صحابه پیامبر$ روایت شده، و از نظر سند معتبر است. از تأمّل در نقلهای های مختلف حدیث با استفاده از روایات دیگر به دست میآید که امان بودن اهل بیت پیامبر$ برای اهل زمین، هم جنبه تکوینی دارد و هم جنبه تشریعی، هم در زندگی دنیوی و مادی آنان تاثیر گذار است و هم در زندگی معنوی و اخروی آنان. مجموع این روایات بر عصمت و افضلیت اهل بیت( و امامت آنان دلالت میکند.
حدیث امان,نجوم,امان أمّت,أهل بیت,امامت,عصمت
https://www.kalamislami.ir/article_61306.html
https://www.kalamislami.ir/article_61306_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
حضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله)
موسسه امام صادق(علیه السلام)
فصلنامه کلام اسلامی
2322-4592
25
100
2016
12
21
علامه شعرانی و آموزه بداء
37
56
FA
ابراهیم
نوئی
e_noei@sbu.ac.ir
اعتقاد به بداء یکی از آموزههای مهم نزد شیعه امامیه است. منشأ این اعتقاد روایات بسیاری است که از امامان اهل بیت در این باره نقل شده است. عالمان اهل سنت در اثر تفسیر نادرستی که از این باور شیعی داشتهاند، با آن مخالفت کرده و آن را با علم ازلی و تغییرناپذیر خداوند، ناسازگار انگاشتهاند. عالمان شیعه به تفسیر صحیح بداء پرداخته و به شبهات مخالفان پاسخ دادهاند. البته در سخنان بزرگان امامیه هم در باب حقیقت بداء و پارهای دیگر از مسائل مرتبط با این آموزه، اختلافاتی دیده میشود. یکی از بزرگان امامیه که در باب بداء به خوبی ورود پیدا کرده و سخنانی گاه متفاوت از دیگر بزرگان امامیه مطرح کرده است، علامه ابوالحسن شعرانی (ف.1393ق) است. نوشتار پیش رو میکوشد سخنان ایشان را ضمن التفات به مواضع اختلافی اهل سنت و شیعه، و نیز اختلافات رایج میان بزرگان امامیه در باب بداء، مورد بررسی قرار دهد.
علامه شعرانی,بداء,نسخ,شیعه امامیه,اهل سنت
https://www.kalamislami.ir/article_61307.html
https://www.kalamislami.ir/article_61307_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
حضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله)
موسسه امام صادق(علیه السلام)
فصلنامه کلام اسلامی
2322-4592
25
100
2016
12
21
فاعلیت نبی در فرایند وحی در حکمت سینوی (نقد مدعای دکتر سروش)
57
73
FA
محمد
نجاتی
mnejati1361@yahoo.com
دیدگاه ابن سینا در خصوص کیفیت تبیین جزئیات وحی و تمسک به قوه متخیله در تبدیل کلیات به جزئیات وحیانی، برای برخی روشنفکران معاصر از جمله دکتر سروش ملهم این معنا بوده که شیخ معتقد به فاعلیت نفس پیامبر در فرایند وحی شده است. مطالعه حاضر با تفکیک تفکر سینوی به دو حوزه مشایی و مشرقی، به واکاوی مدعای مذکور پرداخته است. تفکیک مذکور نشان میدهد ابن سینا در حوزه مشایی به جهت اعتقاد به مادیت خیال و ادراکات خیالی، و همچنین فقدان اعتقاد به عالم متوسط خیال منفصل، دست به دامان دستکاری قوه متخیله در تبیین جزئیات وحیانی شده است. این در حالی است که وی در حوزه مشرقی به جهت تاکید بر تجرد خیال و ادراکات آن و همچنین اذعان ضمنی به تحقق عالم خیال منفصل، ذیل کارکردهای متفاوت دو قوه حس مشترک و خیال، تبیینی متفاوت از این مساله ارائه نموده است. از نظر ابن سینا دو قوه حس مشترک و خیال پیامبر به جهت اشتداد وجودی نفوسشان، بر خلاف سایر نفوس بشری میتواند صور و ادراکات جزئی متعالی وحیانی را نیز بدون هیچ دخل و تصرفی در خویش حفظ، و در نتیجه کمترین وجهی برای دخالت و دستکاری قوه متخیله و یا تشبیه و تبدیل معقول به محسوس باقی نخواهد ماند.
ابن سینا,سروش,وحی,حس مشترک,خیال,حکمت مشایی,حکمت مشرقی
https://www.kalamislami.ir/article_61308.html
https://www.kalamislami.ir/article_61308_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
حضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله)
موسسه امام صادق(علیه السلام)
فصلنامه کلام اسلامی
2322-4592
25
100
2016
12
21
بازخوانی حقیقت اراده انسان دراندیشه متکلّمان و فلاسفه
75
91
FA
محمد علی
اسماعیلی
در اندیشه مشهور معتزله از جمله، ابوالهذیل، نظام، جاحظ و بلخی، حقیقت اراده انسان، اعتقاد به منفعت است. برخی متکلّمان امامی چون محقق طوسی، علامه حلّی و علامه مجلسی نیز این دیدگاه را پذیرفتهاند. به باور محقق طوسی، اراده و کراهت، دو نوع از علماند. علامه حلّی نیز تصریح نموده که ایندو از سنخ علم بالمعنی الاعماند؛ اراده عبارت است از علم یا ظن موجود زنده به وجود مصلحت در فعل؛ کراهت نیز عبارت از علم یا ظن موجود زنده به وجود مفسده در فعل است. به باور علامه مجلسی، اراده، مطلق علم نیست بلکه علم به منفعت در فعل است. برخی اندیشمندان معتزلی و اشعری، اراده را به «میل» تفسیر نمودهاند؛ مقصود از «میل» در این دیدگاه، شوق است. در اندیشه اشاعره، تفسیر اراده به «اعتقاد به نفع» و «شوق» صحیح نیست؛ بلکه عبارت از «صفت مخصّص و مرجّح» برای انجام فعل است. دیدگاه مشهور فلاسفه این است که حقیقت اراده عبارت از شوق اکید است. دیدگاه برگزیده در حقیقت اراده انسان این است که اراده جزء مفاهیم منطقی و ماهوی نبوده بلکه از مفاهیم فلسفی است؛ منشأ انتزاع اراده انسان نیز برخلاف دیدگاه مشهور فلاسفه، «شوق اکید» نیست.
اراده,شوق اکید,اعتقاد,میل,متکلمان,فلاسفه
https://www.kalamislami.ir/article_61309.html
https://www.kalamislami.ir/article_61309_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
حضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله)
موسسه امام صادق(علیه السلام)
فصلنامه کلام اسلامی
2322-4592
25
100
2016
12
21
تحلیل و بررسی دیدگاهها در باره زبان دین
93
117
FA
سید جابر
موسوی راد
پیرامون چگونگی سخن گفتن از خداوند و زبان به کارگرفته در متون دینی نظریّات مختلفی طرح شده است. نظریّههای بیمعنایی زبان دین (دیدگاه پوزیتویستم منطقی)، غیرشناختاری بودن زبان دین، زبان نمادین، الهیات سلبی، تمثیل و کارکردگرایی مهمترین نظریّاتی هستند که در این زمینه در غرب طرح شدهاند. در این مقاله ضمن نقد این دیدگاهها، این نتیجه به دست آمده است که در مورد سخن گفتن از خدا، الفاظ اطلاق شده بر خداوند همان معنای الفاظ بشری را دارند (نظریّهی اشتراک معنوی)، ولی در مورد صفاتی که به خداوند به صورت مجازی اطلاق میشوند (نظیر خشم) این صفات به جهات آثارشان به خداوند اطلاق میگردند؛ در مورد صفات خبری نیز نظریّهی تأویل بر مبنای قرائن داخلی و خارجی، مورد قبول است. در مورد متون وحیانی، گرچه در این متون از استعاره و تمثیل استفاده شده است، امّا متون وحیانی نظیر قرآن به همان زبان عرفی نازل شدهاند.
زبان دین,مشترک معنوی,زبان تمثیل,زبان نمادین,الهیات سلبی
https://www.kalamislami.ir/article_61310.html
https://www.kalamislami.ir/article_61310_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
حضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله)
موسسه امام صادق(علیه السلام)
فصلنامه کلام اسلامی
2322-4592
25
100
2016
12
21
روش شناسی کلامی شیخ حر عاملی(ره)
119
136
FA
عبدالرحیم
سلیمانی بهبهانی
soleimani@isca.ac.ir
مصطفی
زارعی
شیخ حر عاملی یکی از محدثان بنام شیعه، و از کسانی است که سعی کرد کلام شیعه را در قالب کلام نقلی ارائه دهد. وی در این روش متأثر از سید بن طاووس و شهید ثانی است. روش شیخ حر در ارائه و تببین مباحث کلامی تکیه بر آیات و روایات، و پرهیز از هر گونه استنباط عقلی است. وی قلمرو عقل را در مباحث کلامی منحصر به عقاید پیشاوحیانی میداند، و در همین محدوده نیز معتقد است معرفتهای فطری، ما را از تبیینهای عقلی بینیاز میکند. پس از اثبات شریعت نیز عقل فقط نقش تأیید و تأکید معرفتهای برگرفته از کتاب و سنت را دارد. البته شیخ حر در کتابهای کلامی خود در برخی موارد از استدلالهای عقلی کمک گرفته و در مواردی نیز به تأویل روایاتی میپردازد که مخالف گزارههای صریح عقل هستند.
حر عاملی,روش کلامی,معرفت اجمالی,معرفت تفصیلی,عقلگرایی,تأویل
https://www.kalamislami.ir/article_61312.html
https://www.kalamislami.ir/article_61312_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf