ORIGINAL_ARTICLE
توحید صفاتی
بسیاری از متکلّمان، نقطة محوری بحث در توحید صفاتی را به درستی درنیافتهاند.محور بحث در توحید صفاتی، صفات ثبوتی است و ارتباطی به صفات فعلی، سلبی و یا خبری ندارد.
بهخلاف آنچه صاحبان کتب ملل و نحل گفتهاند، قائلان به وحدت ذات با صفات، نافیان صفات نیستند، و از معتزلیان تنها ابوعلی جبائی را میتوان در زمره نافیان صفات قرار داد. لغزشگاه ابوعلی –در نظریه نیابت ذات از صفات- ناشی از این پندار غلط است که صفت در همه جا باید قائم به غیر باشد.
اشکال اصلی بر قائلان به زیادت صفات بر ذات، لزوم تعدد قدماء است. اشاعره به خلاف اهل حدیث –که فقط بر ظواهر نقلی بسنده میکنند- در صدد حلّ مشکل تعدد قدماء ثمانیه برآمدهاند، امّا کاری از پیش نبرده، و مفاسد این نظریه، همچنان بر قوت خود باقی است؛ مفاسدی همچون وجود امثال برای خداوند و نیز لزوم ترکیب و حاجت در ذات الهی. برخی از اعتراضهای اشاعره بر معتزله و شیعه، ناشی از عدم توجّه به تفاوت وحدت مفهومی و وحدت مصداقی است.
برخی دیگر از این اعتراضها نیز برخاسته از قیاس واجبالوجود به ممکنالوجود و عدم توجه به تشکیک در وجود است؛ در حالیکه صفات، لزوماً و در همه مصادیق وجود، از سنخ عَرَض نیستند.
https://www.kalamislami.ir/article_61773_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
2013-02-19
7
24
توحید صفاتی
نیابت ذات از صفات
زیادت صفات بر ذات
عینیّت ذات و صفات
جعفر
سبحانی
1
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
اسناد وجوب به خداوند در اندیشه قاضی سعید قمی
مسأله اسناد انواع وجوب به خداوند متعال، در زمره مباحث مهم در بحث افعال الهی است و مورد اختلاف صاحبنظران قرار گرفته است. وجوب مذکور شامل وجوب عنه، وجوب علیه و وجوب سابق میشود. گروهی اسناد وجوب عنه و وجوب علیه به خداوند را صحیح نمیدانند. برخی با تفکیک بین «وجوب حاکی از الزام و مولویّت» و «وجوب حاکی از واقعیّت»، معتقدند اسناد نوع اوّل به خداوند صحیح نیست، لکن اسناد نوع دوّم بدون محذور است. اسناد وجوب سابق به افعال الهی نیز مورد انکار گروهی دیگر قرار گرفته است. مقاله حاضر تلاش میکند با بررسی این مسأله در اندیشه قاضی سعید قمی;، دیدگاه وی در این زمینه را به تصویر بکشد. ایشان بر خلاف مشهور عدلیّه و فلاسفه، وجوبات عنه و علیه را منافی اختیار مطلق الهی میداند و نسبت آن به خدای متعال را نمیپذیرد.
https://www.kalamislami.ir/article_61776_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
2013-02-19
25
43
وجوب عنه، وجوب علیه، وجوب سابق، قاضی سعید قمی
، ایجاب طبیعی
جعفر
سبحانی
1
AUTHOR
سید محمد مهدی
احمدی اصفهانی
2
AUTHOR
محمد علی
هروی
3
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
مبانی عفو الهی از نگاه عقل و نقل
عفو و مغفرت خداوند مبتنی بر صفات کمال الهی است. مقاله حاضر با استفاده از اصول کلامیِ امامیّه، مبانی عفو الهی را مورد بررسی قرار داده، کارکردهای این مبانی در مسئله عفو الهی و نیز نسبت آنها با یکدیگر جهت تحقق عفو الهی را تبیین نموده است. بر اساس یافتههای این مقاله، محبّت، حکمت، رحمت، عدالت، علم، فضل، مالکیّت و مشیّت، از مهمترین مبانیِ عفو الهی به شمار میرود. «حکمت»، حاکم بر رحمت، فضل و مشیّت الهی است؛ هرچند، خود، برآمده از علم مطلق خداوند است. همچنین، «رحمت»، زیربناییترین مبنای عفو الهی است؛ گرچه خود، ریشه در محبّتِ ویژة الهی نسبت به بندگانِ مستحقِّ عفو دارد.
https://www.kalamislami.ir/article_61783_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
2013-02-19
45
68
عفو الهی
حُبّ
حلم
حکمت
رحمت
علم
عدالت
فضل
مالکیّت
مشیّت
محمد جعفری
هرندی
1
AUTHOR
محمد حسین
طاهری آکردی
2
AUTHOR
مهدی
قاسمی فیروزآبادی
mahdiqasemi@chmail.ir
3
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
پاسخ شبهه مخالفت بنیهاشم با امامتِ امام صادق
شیعه بر این باور است که امامتِ امامان اهلبیت: با نصوص صادره از پیامبر اکرم9 ثابت است؛ چونانکه امامتِ امامان پس از حضرت علی7 نیز با نصوص امام یا امامان پیشین ثابت است. «فیصل نور» از وهابیون معاصر، در کتاب «الإمامة و النص» سعی کرده با گردآوری پارهای از روایات موجود در برخی منابع شیعه، اعتقاد شیعه در موضوع صدور نص را مخدوش کند. نامبرده در بخشی از کتاب خود، با ذکر چهار شاهد روایی و یک شاهد تاریخی، مدّعی مخالفت بنیهاشم با امامت امام صادق7 شده، و این مخالفتها را دلیل بر فقدان نص بر امامت آن حضرت قلمداد کرده است. بدیهی است برای مخالفت با امامتِ امام صادق7 احتمالات متعددی هوچون عواملِ معرفتی و نفسانی از قبیل فقدان نص بر امامت ایشان، جهل به امامت ایشان، حسادت، ضعف معرفت و ناتوانی در درک مصالح نهفته در افعال امام7 وجود دارد. در این میان گزینش احتمال فقدان نص از میان احتمالات فوق، ترجیح بلامرجح است. از سوی دیگر، حاصل بررسی سندی و دلالی اخبار مورد استناد، و نیز بررسی شخصیتهای مذکور در این وقایع، این است که استدلال به احتمال فقدان نص بر امامت امام صادق7 نه ترجیح بلامرجح، بلکه ترجیح مرجوح است
https://www.kalamislami.ir/article_61785_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
2013-02-19
69
96
امامتِ امام صادق(ع)
بنی هاشم
الإمامة و النّص
فیصل نور
عبدالرحیم
سلیمانی بهبهانی
soleimani@isca.ac.ir
1
AUTHOR
محسن
عبدالملکی
2
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
پژوهشی در حدیث سفینه
حدیث سفینه از احادیث معتبر و مشهوری است که فریقین (پیروان مکتب اهلبیت: و پیروان مکتب خلفاء) آن را در منابع معتبر خود از پیامبراکرم9 نقل نموده و پیرامون آن مطالب مهمی بیان کردهاند. حاصل بررسی این حدیث شریف، نکات و معارف ارزندهای در اثبات حقّانیّت مکتب اهلبیت: میباشد. مقاله حاضر در صدد است تا حدیث مزبور را از لحاظ سندی و دلالی مورد بررسی قرار داده، به شبهات پیرامون آن پاسخ گوید. نقل این روایت از سوی پنج نفر از امامان مکتب اهلبیت: و یازده نفر از صحابه و بسیاری از تابعین، نشان از جایگاه والای حدیث و اهمیت آن دارد. شبهات مطرح شده پیرامون برخی از راویان که در طبقات پسین قرار دارند، مانند: عطیّه عوفی، حسن بن ابیجعفر، مفضّل بن صالح، حنش بن معتمر، عبدالله بن داهر، عبدالله بن عبدالقدوس و غیره، غالباً بیاساس است. علاوه اینکه صحّت حدیث مزبور به کمک طرق مختلف و متداخل، قابل اثبات است. وجوب محبت، وجوب طاعت، عصمت، افضلیّت وخلافت، از جمله مدالیل اساسی و مهم حدیث سفیه به شمار میرود.
https://www.kalamislami.ir/article_61786_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
2013-02-19
97
130
حدیث سفینه
روایان حدیث سفیه
طرق حدیث سفینه
شبهات حدیث سفینه
مدالیل حدیث سفینه
غلامرضا
رضایی
1
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
چیستی عقل در عقلگرایی معتزله
جریان فکری اعتزال که در آغاز قرن دوم هجری پدیدار شد، عقلگرایی را مبنای فکری خویش قرار داد و با پذیرش حجیّت عقل، قلمرویی وسیع در حوزه نظر و عمل برای آن ترسیم نمود. این جریان فکری، عقل را در معنایی جدید، بازتعریف کرد تا با نظام کلامی و تکلیفمحور سازگار باشد. البته عقل در این نظام معرفتی، ماهیتی متفاوت با ماهیت عقل در نظامهای فلسفی و حتی پارهای دیگر از نظامهای کلامی دارد. فارغ از اختلافات موجود در این مسأله، عقل از نگاه بیشتر معتزلیان مجموعهای از دانشها است که پس از حصول آنها، دارندهاش عاقل خوانده میشود. نوشتار حاضر کاوشی مختصر برای تبیین این مساله است.
https://www.kalamislami.ir/article_61787_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
2013-02-19
131
144
معتزله
عقلگرایی
ماهیت عقل
معرفت دینی
حمید
ملک مکان
1
AUTHOR
سید حسن
طالقانی
2
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
چیستی و چگونگی جوهر و خاستگاه آن در علم کلام و علوم مرتبط
دانشمندان مسلمان برای اوّلین بار از طریق ترجمه متون منطقی و فلسفی یونان قدیم با واژه «جوهر» آشنا شدند و به مرور، این واژه پا به عرصه علم کلام اسلامی نهاد. در علوم مختلفی پیرامون جوهر بحث شده است، امّا جایگاه اصلی بحث از آن، فلسفه است. در منطق از مفهوم جوهر سخن به میان میآید، امّا در فلسفه و کلام از جوهر به لحاظ وجود آن در خارج بحث میشود. اصطلاح جوهر در عرفان معنایی کاملاً متمایز از معنای فلسفی و منطقی آن دارد. مفهوم رایج جوهر در منطق و فلسفه بر خداوند صدق نمیکند و تنها مصادیق «موجود ممکن مستقل» را پوشش میدهد. بسیاری از تقسیمات جوهر در فلسفه و منطق طرح، و سپس مورد پذیرش متکلّمان قرار گرفته است. به جز برخی از مباحث منسوخ که متکلّمان قدیم با تبعیّت از طبیعیّون قدیم در علم کلام پیرامون به جوهر طرح کردهاند و تنها به عنوان تاریخ علم کلام باید مورد توجه قرار گیرد، بسیاری از ویژگیها و احکام جوهر همان است که در متون فلسفی بیان شده است. بنابراین شایسته است که با مسائل پیرامونی موضوع جوهر در علم کلام، تنها به عنوان «اصول موضوعه» معامله شود.
https://www.kalamislami.ir/article_61788_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
2013-02-19
131
144
جوهر عقلانی
جوهر نفسانی
جوهر جسمانی
جواهر کلی
جواهر جزئی
عرض
جسم
مهدی
نجیبی
1
AUTHOR